«Екпін» жобасы алматылық университеттердің газет-журналдарына шолу жасап, студенттермен шығарылып жүрген БАҚтар тізімін құрып, әр басылымның бас редакторымен сұхбаттасуды жөн көрді.
Өмір. Жастар. Ақиқат.
«Өмір. Жастар. Ақиқат» республикалық ақпараттық-танымдық журналы 2012 жылдың қараша айынан бастап шығып келеді. Айына бір рет шығып тұратын журнал республика аумағында 5000 данамен тарайды. Журнал «Кино және театр», «Біздің сұхбат», «Атадан ақыл», «Пікірсайыс алаңы», «Қисық айна», «Сыршыл жүрек», «Ақиқат», «Жүрек жылуы» деген басты айдарлардан тұрады. 
Тамабек Әбілхайыр, журналдың бас редакторы, Халықаралық бизнес университетінің «Бағалау» мамандығының 2-курс студенті, 18 жаста.
— Журналды шығаруға не түрткі болды, идеясы қалай келді?
— Ең алдымен журналдың идеясы Орынбасаров Нұрсұлтан есімді жігіт екеуміздің арамызда дүниеге келді. Алғашында бұл тек идея жүзінде ғана болды. Бірақ кейін команда жасақтап, жанымызға жастарды жинап, осы журналды жарыққа шығардық. Басты мақсатымыз қазақ жастары өз ойларын ашық білдіре алатындай, өз мәселелерін жаза алатындай журнал шығару еді. Қазақ жастары арасындағы талантты, дарынды жастарды қалың көпшілікке таныстыруды мақсат еттік.
— Өзге журналдардан ерекшелігі қандай?
— Журналдың шығармашылық тобы тек жастардан ғана құралған. Сондықтан біз өз құрдастарымыздың жанына не керек екендігін тура тауып жаза аламыз деп ойлаймын. Біз жаспыз, қоғамдағы жастар өмірінде болып жатқан түйткілді мәселелерді білеміз, өзіміз де сол жағдайларды бастан кешіреміз. Сондықтан да барынша ақиқатты жазамыз. Журналдың дизайнын қарасаңыз да барынша қазақиландырылып жасалынған. Яғни өз жаһандану үрдісіне еріп бара жатқан қатарластарымызға ұлттық мәдениетті насихаттау.
— Журналда жарияланған қандай материалмен мақтана аласың?
— Мен үшін журналдағы материалдың барлығы қызық. Себебі біз оқырман үшін жұмыс істейміз.
— Журналдың болашағын қалай көресін?
— Алда бұйыртса журналдың сапасын арттырып, шығармашылықты топты кеңейткіміз келеді. Журналды жаңа қызықты айдарлармен толықтыру да ойда бар.
— Журнал ашқысы келетін өзің сияқты студенттерге қандай кеңес бересің?
— Біз енді кеңес беретіндей үлкен жетістікке жеткен жоқпыз. Өзімізде тәжірибе жинап жатырмыз. Бірақ айтарым, пайда үшін жұмыс істеудің қажеті жоқ. Журнал шығару арқылы атыңды шығарып, пайда табамын деу — бос әурешілік. Шыны керек, қазір ондай журналдарды көп көремін. Сондықтан бастысы оқырман үшін жұмыс істеу керек.
Баспагер
Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетінің журналиситика факультеті, «Баспа ісі және дизайн» кафедрасының жанынан құрылған «Баспагер» үйірмесінің «Баспагер» оқу-тәжірибелік қабырға газеті. 4-5 жыл бұрын бастау алған «Баспагер» қабырға газеті араға біраз жылдар салып барып, 2011 жылдың 14 қазанынан бастап қайта шыға бастады. Баспагердің алғашқы қарлығаштары бүгінде факультеттің 1 курс магистранттары және еліміздің белді БАҚ-ның тілшілері. Бүгінде ай сайын шығып тұратын газеттің 10 нөмірі жарыққа шыққан, 11-ші нөмірі беттелу үстінде. Қабырға газетінің негізгі бағыты — студенттердің шығармшылығына қолдау көрсету. Олардың шығармашылықтарын газет тәжірибесіне бейімдеу. Бүгінгі күні қабырға газетінің «Ақпараттар ағыны», «Отандық баспалар», «Жыр отау», «Мәдениет», «Тылсым дүние», «Баспагер» фотокөрмесі, «Темірқазық», «Баспа ісінің түсіндірме сөздігі», «Сән мен сымбат», «Бастау», «Жүректің үні», «Технология», «Тіл-ұлттың жаны», «Қала тынысы», «Талбесік», «Оймен өткен 15 минут», «Әдебиет» сынды басты айдарлары бар.
Досжан Балабекұлы — «Баспагердің» қабырға газетінің бас редакторы, Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетінің Журналистика факультеті «Баспа ісі және дизайн» кафедрасының 2-курс студенті, 19 жаста.
— Бұл қабырға газетінің шығу тарихы жайында айтып берсең?
— Газет мен редакторлыққа келгенге дейін бірнеше жыл бұрын шыққан болатын. Қазір алғашқы санын шығарушылардың біразы факультетіміздің магистранты және респбуликалық БАҚ-та қызмет істеп келеді. Газеттің басты мақсаты — факультетімізге түскен студенттердің өресін кеңейтіп, олардың теориялық сабақтардан алған білімдерін, қабырға газеті арқылы практикалық тұрғыда шыңдау, тәрбиелеу, үйрету, бейімдету. Кезінде «Баспа ісі және дизайн кафедрасының» жанынан құрылған ұйымның қабырға газеті болып құрылған «Баспагер» бүгінгі күні жас журналистерді дайындайтын шеберлік мектепке айналып отыр.
— Газетте жарияланған қандай материалмен мақтана аласың?
— Газеттің осы уақытқа дейін бірнеше саны шықты. Оның әр санында шыққан материалдың өз қызығы мен қиыншылығы бар. Бәрін бірдей мақтап, я нашар деп айта алмаймын. Әр материалдың өз ойы, өз айтары болды. Мәселен, былтыр тілшіміз А. Тәжібаеваның «Баспагер аруы мен сұлтаны» атты газетішілік байқауы өз оқырмандарының санын арттырды. Байқауға қатысушы үміткерлер де, дауыс берушілер саны да артты. Қазір басқа да айдарлар дүниеге келді.
— Газеттің болашағын қалай көресін?
— Газеттің болашағы жарқын боларына сенемін. Себебі жыл сайын оқуға түскен жастардың талпынысы мен құштарлығына қарап, олардың қабырға газетін таралымы бар газет күйіне жетелейтіндігін сеземін. Біздің алға қойып отырған жоспарларымыз көп. Соның бірі — 50 данамен шығатын 24 беттік «Баспагер» журналын шығару. Алдағы уақытта осы ойымыз іс жүзінде орындалып қаларына сенім мол.
Былтыр өткен университеттік «Ғылым әлемі» конференциясында университет ректоры Ғ.Мұтанов біздің газетпен көрмеде танысқан сәтте «Баспагерді» «Қазақ университеті» газетіне қосымша ретінде қосу керек, - деп атап көрсеткен болатын. Бірақ, университеттік газеттің аясы тар болғандықтан, қосылу мүмкін болмады. Қазірде, «Баспагердің» тілшілер құрамы тағы да толығып келеді.
— Өзің сияқты газет шығарумен айналысқысы келетін жастарға қандай кеңес бересің?
— Әрине, газет шығарумен айналысқысы келген жастарға бастаған істі аяқсыз қалдырмаса екен деймін. Себебі басын бастап, кейін істі аяқсыз қалдырып кететіндер де баршылық. Бірақ, биылғы оқу жылында оқуға түскен факультеттің 1-курс студенттерінен газет шығаруға деген құштарлықтарын байқадым. Мәселен, 1-курс студенттері Айгүл Орынбаева, Алтынай Айтбаева, Ақнұр Жоламанова, Данияр Асылбек сынды т.б. студенттердің қазірден газет шығаруға деген икемдерін байқап қуанасың, іштей марқайып қаласың. Мен де өз кезегімде тәжірибеммен бөлісіп тұрамын.
«Іstudent.kz» онлайн журналы
Студенттерге арналған «Іstudent.kz» онлайн журналын Халықаралық ақпараттық технологиялар университетінің студенттері Ахметжанов Дастан, Бекжанов Бақдәулет, Тойгулиев Әлішер, Қыпшақбаев Нұрсұлтан дүниеге алып келген. Онлайн журналдың ашылғанына небәрі 1 ай болды. Журналдың беттерінен «Жаңалықтар», «Студенттерге», «Абитуриентке», «Жұмыс іздеу», «Студвики» сынды айдарлардан түрлі материалдар оқи аласыз. Бүгінгі күні сайт әкімшілігі қызығы мен шыжығы мол студенттік күндер мен студенттерге қажетті ақпараттар жазғысы келетін жас журналистерді және редакторларды жұмысқа шақыру үстінде.
Дастан Ахметжанов — онлайн журналды дамытушы, Халықаралық ақпараттық технологиялар университетінің «Ақпараттық жүйелер» мамандығының 4 курс студенті, 21 жаста.
— Бұл онлайн журналды жасау туралы идея қашан, қалай келді?
— Іstudent.kz студенттерге арналған онлайн журналды жасау туралы идея өткен жылдың жазында келген болатын. Бірақ ол кезде өзге жобаларымыз болды да, оны қолға ала-алмадық. Ал қазір жақында ғана сайттың дизайны мен кодингін бітіріп, сайтты ашып қойық. Бірақ тұрақты жазып тұратын журналистеріміз, мақалаларды реттеп отыратын редакторымыз болмағандықтан, сайттың жұмысы тоқтап тұр. Қазір журналистер мен редакторлар іздеп жатырмыз.
— Мақсаттарың қандай?
— Мақсатымыз студенттік өмірді ортаға салып, оның ащы шындығы мен тәтті күндерін халықтың назарына шығару. Мысалы, талапкерлерге жоғарғы оқу орындары туралы мәліметтер білуге, еліміздің өзге қалаларынан келетін студенттерге пәтер табу бойынша көмектесу дегендей.
— Бұл сайттын қандай ерекшелігі бар?
— Студенттердің өмірі жайлы айтатын және ешқандай университетке бағынбайтын онлайн журнал бізде әлі жоқ. Болғанның өзінде қалай болса солай жасалынып, тіпті қарауға қорқынышты сайттар бар. Біз Іstudent-ті болашақта үлкен портал етуді жоспарлап отырмыз. Бізбен жұмыс істегісі келетін адамдарға қашанда есігіміз ашық. Ол программист болсын, журналист болсын, аудармашы не редактор болсын, тіпті өзге саладан болса да осы студенттердің өмірі жайлы жазуға деген шынайы құлшынысы болса болғаны. Өздеріңіз байқағандай, қазір сайт орыс тілінде. Сайтты қазақ тіліне сапалы аударатын аудармашымыз жоқ болғандықтан әзірше сайтты қазақ тіліне аудару тек арман болып тұр...
— Ашылғанына көп болмаса да, ең жақсы материалымыз осы деп қайсысын атай аласыз...
— Сайт ашылғанға дейін кодинг пен дизайнына көп уақыт жібергендіктен қазір онлайн журналда материалдар көп емес. Бірақ сонда да ең жақсысы деп талапкерлерге арналған «Шпаргалка для поступающего в ВУЗ: полезные советы» материалын атай аламын. Ол университетке түсуге дайындалып жүрген оқушыларға жақсы ақпарат болады деп сенемін.
— Сайттың болашағын қалай елестетесің?
— Болашақта студенттерге арналған студенттік өмір жайында айтатын порталымыз студенттердің сөйлесетін және пікір алмаса алатын алаңы болса деп ойлаймыз. Мақсаттарымыздың арасында бұл сайтқа өзгерістер енгізе отырып, қолданушыларға көптеген мүмкіндіктер беру бар. Ал ең бастысы — «Студенттік кез деген не?» деген сұрақтың жауабын біздің Іstudent.kz-тен іздейтіндей етіп жасау.
— Өздеріне осындай онлайн журнал ашқысы келетін студенттерге қандай кеңес бересің?
— Осындай онлайн журнал ашқысы келетіндерге айтарым: сайтты ашып, оған программистер іздеп, оған тағы журналистер іздеп жүргенше, бізге келсін, біздің командамыздың бөлігі болсын! Жалғызды бөрі жейді демекші, топ болып жұмыс істесек өте тамаша болар еді.
«8:30» студенттерге арналған ақпараттық-ойын сауық журналы
Студенттерге арналған «8:30» журналы 2011 жылдың қараша айынан бастап маусымына дейін бір рет шығып келеді. Таралымы 1000 дана. Журналдың басты айдарлары: «Студент ырғағы», «Мessage for students» (белгілі тұлғалармен сұхбат), «Қала», «Арт», «Сән», «Кино», «Кітаптар», «Іnbox» (оқырмандардың жіберген мақалалары, суреттері, әңгімелері жарияланатын айдар).
Фариза Бекмаханбет — «8:30» журналының бас редакторы, Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетінің Журналистика факультеті «PR» мамандығының 3 курс студенті, 20 жаста.
— Журналды шығаруға не түрткі болды, идеясы қалай келді?
— Өткен жылы ҚазҰУ-да студенттік журнал шығару туралы ой келді. Ол кезде университет қабырғасында қазіргі біздің жоба сияқты жоба әлі болмаған еді. Осы ойымызды университет басшылығына жеткізгенімізде, олар бізге қолдау көрсететіндігін айтты. Сөйтіп осы жобаны дүниеге алып келуді ойластырған дайын топпен жұмысқа кірісіп кеттік. Бір сөзбен айтсам, бәрі аяқ астынан басталып кеткен дүние.
— Өзге журналдардан ерекшелігі қандай?
— Біріншіден, журналды шығарушылардың барлығы университетте оқитын студенттер. Өзіміз студенттерміз, күнделікті студенттер арасында жүргендіктен бүгінгі студенттердің жағдайын жақсы білеміз деп айта аламыз. Сондықтанда «8:30» — бұл студенттерге арналған, әрі өзінің шығармашылығымен бөліскісі келетін, өз ойын ашық жазғысы келетін әрбір студентке үлкен мүмкіндік беретін журнал.
Екіншіден, «8:30» бұл біздің ойымызбен, идеямызбен, арманымызбен өсіп келе жатқан журнал. Бұл жоба — күндіз-түні ұйықтамай материалдардың мәтінін, фотографияларды редакциялап, макетін салып, журналдың әрбір санында өзінің ерекше орны бар әрбір деталін ойластыру арқылы маңдай терімізді аямай төгіп дүниеге алып келіп жүрген дүние. Бұның барлығы біздің еңбек, ал еңбектің жолы ешқашанда оңай болған емес.
Үшіншіден, тобымыздағы әрбір студенттен бастап, оқытушыларымыз, әрі университетет басшылығы бізді қолдап келеді. Біз бұл журналды атақ-даңқ үшін емес, өзіміздің қолымыздан келетін нәрсені жасап, көпшілікке қажетті ақпаратты тарату үшін жасап келеміз. Бүгінгі күні ҚазҰУ-дың типографиясы бізге бұл журналды тегін басуға мүмкіндік беріп отырғандықтан, журналды студенттерге тегін таратамыз.
— Журнал не үшін дәл «8:30» деп аталды?
— Журналға ат қоярдан бұрын өте көп ойландық. Әркім түрлі атаулар ұсынды, олардың әрқайсысын қарастырып, әрқайсысына сын айтылды. Түрлі әлемге танымал БАҚ-тардың атауларын қарастырдық. Соңында біз көпшіліктен ерекше болуымыз керек деп шешіп, журналды ҚазҰУ студенттерінің өмірінде ерекше орын алатын «8:30» деген нөмірді таңдадық. «8:30» — бұл мыңдаған ҚазҰУ студенттеріне бірінші сабаққа есік ашатын кезең болуымен қатар, бұл күнделікті біздің студенттік өмір басталатын уақыт.
— Журналдың басты мақсаты қандай?
— Жастардың дүниетанымын кеңейтіп, жан-жақты дамуына екпін беру. Біздің журналды қолына алған әрбір студент соңына дейін бір деммен оқып шықса екен, әрбір жарияланған мақаламыз оқыған адамның өз-өзін жетілдіруге деген ынтасын ашса екен деп ойлаймыз. Біздің журнал білімді, әдемі және жарқын болашақты армандайтын жастарға арналған.
— Журналда жарияланған қандай материалмен мақтана аласың?
— Журналда жарияланатын материалдарды бөліп-жармаймыз. Өйткені әрбір материалдың өз құндылығы бар. Мысалы, жақында ғана шыққан журналдың күзгі санында «Forbes» журналының Қазақстандағы басшысы Арманжан Байтасов, «Astana Group» компаниясының президенті Нұрлан Смағұлов, Алматы қаласының жастар саясаты жөніндегі басқармасының басшысы Санжар Боқаев сынды табысты адамдар мен қазақастандық шоу-бизнес өкілдері Луина мен рэпер Дилани туралы қызықты ақпарттар жарияланды. Сондай-ақ оқырмандар комикстер көріп көңіл көтеріп, «Восточное не клише» мақаласын оқып сәннің жаңа үлгілерімен танысса, «Обезвреженное настоящее» материалы оқырманын біраз ойға батырады.
— Журналдың болашағын қалай көресің?
— Қазір негізінен ҚазҰУ-дың студенттерімен жұмыс істеудеміз, алдағы уақытта Алматының барлық студенттер аудиториясын қамту ойымызда бар. Біздің «8:30» журналымызды жарқын болашақ, көптеген жаңа жобалар, серіктестеріміз бен оқырмандар санының артуы күтіп тұр деп сенеміз.
— Журнал ашқысы келетін өзің сияқты студенттерге қандай кеңес бересің?
— Алдына нақты мақсат қойып, соған жетуге деген арманы болса, бәрі де мүмкін!
Жастарға арналған Күлтөбе — «Күлтөбенің басында күнде кеңес» сайты
2011 жылдың 21-шілдесінен бастап жұмыс істеп келе жатқан Күлтөбе сайтының басты бағыты — жастар шығармашылығын молынан насихаттау болып табылады. Күлтөбе республика көлемінде айтысқа қатысып жүрген жастар арасында аптасына бір рет жазба айтыс өткізіп тұратын бірден-бір сайттардың бірі. Негізгі айдарлары: «Әдебиет әлемі» (поэзия, проза, сын, сатира), «Тарих», «Қоғам», «Мәдениет», «Спорт», «Дін», «Руханият», «Айтарым бар», «Сырсарай», «Сағым жылдар», «Қисық айна», «Масқара», «Жастар today».
Нұржан Туғанбай — сайттың бас редакторы, М.Х. Дулати атындағы ТарМУ-дың филология факультетінде «қазақ филологиясы» мамандығы бойынша 4 курс оқиды, 21 жаста.
— Бұл сайтты қалай дүниеге келді?
— Жалпы бұл жобаның авторы Ермұхамед Мәулен есімді азамат. Ақпарат айдынында желкенін түріп, жүзіп жатқан ғаламтордағы басылымдар саны көбейген кезде жай ғана сайт ашып, жүргізіп отыру еріккеннің ермегі болар еді. Тарихтан тағылымы бар жан XVII-XVIII ғасырларда Күлтөбе деп аталатын төбе басында қазақ хандары мен сұлтандары, билері мен батырлары күнде кеңес құрып, жиын жасайтынын білуі тиіс. Ол өткен заман. Ал біздің сайт атын осылай алуымыздың себебі — заман талабына сай порталдың пікір алаңында пайымды ой-пікірмен бөлісіп, кеңес құру, жастар үнін жаңғырту. Мақсатымыз — жастардың шығармашылығын, жүрек жарды туындыларын жариялай отырып, қоғамда жастардың әдеби ортасын қалыптастыру, рухани азық алатын портал ретінде танылу.
— Бұл сайттың өзгелерден қандай ерекшелігі бар?
— Кез келген жастағы жастардың өзіндік ішкі үнін көпшілікпен бөлісуде еш кедергіге кездеспеуін басты ерекшелік деуге келеді. Бұл көлденең көкаттының «әу» дегені жариялана береді деген сөз емес. Сондай-ақ, қоғамда орын алып жатқан әдеби оқиғаларға тиісті сараптама жасап, сана сүзгісінен, ой елегінен өткізіп, жас қаламгерлердің көзқарасымен түзілген пайымды пікір туғызу порталдың өзіндік өзгешелігі.
— Сайта жарияланған қандай материалмен мақтана аласың?
— Меніңше, сайт бетіне шыққан материалдардың барлығы дерлік өздік ерекшеліктері бар дүниелер. Әдебиет, өнер, руханият тақырыбына қалам сілтеу кез келген журналистің қолынан келе қоймас. Өте нәзік, әрі күрделі бола тұра оқырманға түсінікті тілде жетуі тиіс. Ал осы үдеден шыға білген материалдар деп Табиғат Абаилдаевтың «Жазылар естеліктер ол туралы...», «Смотрящий» дегенді білесіз бе? «Саятхан Сатылғановтың «Ақырзаман туралы аңыз», «Еркекті құрту үшін келген пайғамбар», «АCTIV: «Хадис сатып алыңыз!» сынды материалдары дәл уақытында оқырманға жол тартып, сәтті шықты деуге әбден болады.
— Сайттың болашағын қалай көресің?
— Болашақта да аталған тақырыптар төңірегінде тың дүниелер мен сүйекті материалдар легін жариялауды жалғастыратын боламыз. Алдағы уақытта сайтты барынша дамытып, оқырманды баурап алатындай өзіне ғана тән дизайн жасау — біз көздеген меже.
— Осындай сайт ашқысы келетін студенттерге қандай кеңес бересің?
— «Журналистиканы бітірдім, болды» деп, сайт не газет ашып алып жатқандар көп. Тіпті бұл салаға қатысы жоқ, тек қызығушылығы бар жастар да молынан кездеседі. Бұл салаға көңіл бөліп жатқандардың саны көбейгенмен қазақ журналистикасының сапасы артады деп кесіп пішіп пайым жасауға болмас. Меніңше, сайт, портал ашқандар өз ісінің кәсіби маманы болғаны дұрыс.
Материалды дайындаған: Айнұр Ракишева